Susie Morgenstern – Ernest i tajemnicze listy
(Nasza Księgarnia, Warszawa 2006)
Książki dla dzieci mogą być sztuczne na dwa sposoby. Pierwsza
sztuczność jest sztucznością papierowego teatrzyku – wszystko jest
przerysowane, ale zabawne i wciągające. Drugą sztuczność reprezentuje główny
bohater książki „Ernest i tajemnicze listy” – mamy tu chłopca, który nie zna
nowoczesnej techniki, czułości, ciekawości, nieposłuszeństwa i swobody. Do
czegoś takiego dobrze jest dodać kruki wiecznie krążące nad domem albo szepty w
ścianach, czy coś w tym guście. Natomiast fatalnie jest robić to, co czyni autorka
– umieszczać Ernesta w normalnej szkole przy normalnych dzieciach i
jednocześnie wprowadzać sytuacje kompletnie nierzeczywiste: Ernesta nikt nie
bije ani się z niego nie naśmiewa, mimo że odstaje od wszystkich, nauczyciele
ani trochę nie dostrzegają jego inności, a dziewczynki cały czas ślą mu ciastka
i liściki miłosne, bo oczywiście pozbawiony zabawy, słońca i społecznych
odruchów chłopiec jest śliczny jak aniołek. I dopiero wówczas do tej tragicznej, grafomańskiej niewiarygodności pisarka dodaje niewiarygodność przerysowaną: przeuroczą (jej zdaniem)
Wiktorię z jej przesztuczną, zawsze wesołą i miłą, kilkunastoosobową rodziną.
Sama narracja też sprawia wrażenie, jakby autorka chciała
popełnić dziecięcą wersję stanowczo przecenianej „Amelii” i zacierała z
satysfakcji ręce po każdym króciutkim rozdziale. Być może to tylko ja, lecz
przyznam, że wychowana na takich książkach jak „Akademia Pana Kleksa” czy
„Chłopak i dziewczyna, czyli heca na 14 fajerek”, nie mogę zdzierżyć, gdy
dziecięcy bohater w książce dla dzieci pisze w wypracowaniu: „Dzień, w
którym wymazuje się jedno „nigdy”, to wielki dzień. Dzień, w którym
wymazuje się trzy nigdy, by zastąpić je „pierwszym razem”, jest potrójnie
wielki”. Jeszcze jakoś to przełknęłam, ale gdy ten sam dziesięcioletni
pewniak na noblistę z literatury trzasnął: „Ale słowa otaczały nas jak czuła
obietnica na wspomnienie tego wyjątkowego posiłku, który wspólnie zjedliśmy,
tej szczególnej chwili w mdłym życiu”, miałam wrażenie, że się zakrztuszę. Trudno
mi oprzeć się wrażeniu, że frajdę to raczej mają z tego zbytnio zadowoleni z
siebie dorośli, przekonani, że dzieci będą im jadły z rąk.
Książeczka przeraźliwie wydumana, oblana przesztucznym lukrem
„fajności” i źle pojętej baśniowości, od którego aż mdli. Nie polecam.
